Bijlage IV: Voorbeelden beslissingstabellen (van doel tot regels)

Om regels doelgericht op te stellen zijn enkele voorbeelden uitgewerkt. Deze voorbeelden volgen de generieke processtappen om te komen tot juridische- en toepasbare regels. Bij elke processtap zijn keuzes te maken. Wat deze keuzes inhouden wordt hieronder eerst in algemene zin toegelicht, om vervolgens specifiek toe te lichten met voorbeelden. 

1. Doelenboom
Toelichting:

• Paragraaf 4.3.1 Doelenboom 
• Bijlage VIII Doelenboom

Beschrijving:
Gestructureerde weergave van de doelen van het waterschap. Hiermee wordt locatiegericht inzichtelijk waarom voor een activiteit regels worden gesteld.

Keuzes:

• Bestaande doelenboom, inhoud van de doelenboom
  • Toepassen van de doelenboom zoals opgenomen in Bijlage VIII Doelenboom (toegepast in deze bijlage).
  • Eigen doelenboom opstellen en toepassen.
• Doelen oppakken vanaf een niveau
  • Het hoogste operationele niveau, ofwel functies (toegepast in deze bijlage).
  • Doelen abstracter of operationeler toe te passen.
• Doorwerking
  • Doelenboom toepassen om regelgeving in de waterschapsverordening te verantwoorden (toegepast in deze bijlage).
  • Andere instrumenten dan de waterschapsverordening verbinden.

2. Sturingsfilosofie (1) - type organisatie
Toelichting:

• Paragraaf 1.4.1 Brede verkenning sturingsstijlen
• Paragraaf 4.3.2 Sturingsfilosofie

Beschrijving:
Principiële uitspraak van de organisatie op verschillende facetten. Onder andere welke rol gewenst wordt geacht in de fysieke leefomgeving.

Keuzes:

• Regulerend, presterend, samenwerkend en/of responsief
  • Samenwerkend als basis en daarbij kijkend naar een passende sturingslijn per doel (toegepast in deze bijlage).
  • Andere mogelijkheid is om andere sturingsstijlen te kiezen, met andere focus.
• Focus
  • Alleen gericht op waterschapsverordening (toegepast in deze bijlage).
  • Overkoepelend sturen, per opgave en thema gericht, objectgericht of doelgericht.
• Instrumenten
  • De waterschapsverordening en samenhangende plichten als instrument (toegepast in deze bijlage).
  • Kijken of doelen bewerkstelligd kunnen worden met andere instrumenten van waterschap of dat regels landen in omgevingsdocumenten van andere overheden.
• Doorwerking
  • Sturingsfilosofie alleen toepassen ter inspiratie (toegepast in deze bijlage).
  • Sturingsfilosofie binnen de volledige organisatie door laten werken.

3. Werkingsgebieden
Toelichting:

• Paragraaf 4.3.3 Werkingsgebieden en objecten
• Bijlage X Werkingsgebieden

Beschrijving:
De geografische aanwijzing waarop de regelgeving van toepassing is, de reikwijdte. Met mogelijkheden om vragen slim te laten beantwoorden.

Keuzes:

• De basis
  • Het opstellen van een toelichtende beschrijving, er is geen functionaliteit om de werkingsgebieden operationeel te maken (toegepast in deze bijlage).
  • Het als organisatie technisch, volledig en hiërarchisch inrichten van een geografisch informatiesysteem, gerelateerd aan legger en beheerregister.
• Termen
  • Gebruik van generieke termen, die herkenbaar zijn (toegepast in deze bijlage).
  • Als organisatie een eigen terminologie hanteren.

4. Activiteiten
Toelichting:

• Paragraaf 4.3.4 Activiteiten 
• Bijlage IX Activiteiten

Beschrijving:
Handelingen van de initiatiefnemer in de fysieke leefomgeving. De wijze waarop de initiatiefnemer in aanraking komt met de regelgeving van het waterschap. 

Keuzes:

• Definitie activiteiten
  • Kies de termen volgens bijlage IX Activiteiten (toegepast in deze bijlage).
  • Hanteer eigen termen voor activiteiten, die gangbaar zijn in de organisatie.
• Functionele of elementaire activiteiten
  • Gezien de kennisontwikkeling en een pragmatische insteek toepassen van functionele activiteiten (toegepast in deze bijlage). 
  • Het regelbeheer volledig inrichten met elementaire activiteiten.
• Doorwerking functionele structuur
  • De functionele structuur conform bijlage IX Activiteiten (toegepast in deze bijlage).
  • De functionele structuur op een andere manier inrichten, zolang voldaan wordt aan minimale eisen volgens STOP/TPOD is lokale vrijheid mogelijk.

5. Effecten
Toelichting: 

• Paragraaf 4.3.5 Beslissingstabellen

Beschrijving:
Om vanuit de doelen regels te kunnen opstellen zijn de risico’s en kansen van activiteiten op betreffende locatie benodigd. Een objectieve beschrijving zonder waardeoordeel. Voor het effect komen de aspecten doelenboom, sturingsfilosofie, werkingsgebied en activiteit samen. Nu is het aan de organisatie om hier een waardeoordeel aan te hangen, om op éénduidige manier invulling te kunnen geven aan de beslissingstabel.

Keuzes:

• Expliciet of impliciet
  • Kies in variant 1 voor het expliciet beschouwen van de effecten, voor een objectieve afweging (toegepast in deze bijlage). In variant 2 wordt het niet expliciet meegenomen. 
  • Deze stap overslaan en meer subjectieve afwegingen toe te staan.
• Relatie met huidige regelgeving
  • In variant 2 uitgaan van huidige regelgeving, waarbij effect al is beschouwd (toegepast in deze bijlage).
  • Huidige regelgeving via effecten optimaliseren.

6. Sturingsfilosofie (2) – Manier van reguleren
Toelichting:

• Paragraaf 1.4.1 Brede verkenning sturingsstijlen
• Paragraaf 4.3.2 Sturingsfilosofie

Beschrijving:
Nu de effecten in beeld zijn dient een waardeoordeel toegevoegd te worden om te zorgen dat de organisatorische en maatschappelijk opgaven voor de betreffende activiteiten het realiseren van de doelen mogelijk maakt.

Keuzes:

• Organisatorische opgaven
  • Kiezen voor een hypothetische organisatorische opgave in fictief beheergebied (toegepast in deze bijlage).
  • De werkelijke locatiegerichte opgaven integreren.
• Maatschappelijke opgaven
  • Uitgaan van een hypothetische maatschappelijke opgave in fictief beheergebied (toegepast in deze bijlage).
  • De werkelijke locatiegerichte opgaven te integreren.

7. Beslissingstabellen
Toelichting:

• Paragraaf 4.3.5 Beslissingstabellen 

Beschrijving:
De beslissingstabellen creëren structuur, consistentie en overzicht om regelgeving in te richten; dit kan in een digitaal regelbeheer applicatie.

Keuzes:

• Offline of in applicatie
  • Het offline werken met beslissingstabellen in Word, aangezien geen aanbesteding rondom tooling heeft plaatsgevonden (toegepast in deze bijlage).
  • Tooling aanschaffen en beslissingstabellen in geschikte tooling vormgeven.
• Variant 1, 2 of 3
  • Toepassen van variant 1 en 2 (toegepast in deze bijlage).
  • Focus volledig op een variant: 1, 2 of 3.

8. Juridische regels
Toelichting:

• Hoofdstuk 2 De waterschapsverordening: juridisch beschouwd
• Paragraaf 4.3.6 Juridische regels 
• Bijlage V Voorbeeld waterschapsverordening (juridische regels)

Beschrijving:
De juridische regels zijn de bindende regels die van toepassing zijn voor de initiatiefnemers. Vanuit de beslissingstabel zijn deze door te vertalen naar inhoudelijke juridische regels met een structuur voor de waterschapsverordening.

Keuzes:

• Manier van schrijven
  • Gebruik uitgangspunten voor opstellen regels (toegepast in deze bijlage).
  • Andere of geen spelregels/uitgangspunten toepassen voor het schrijven.
• Manier van structureren
  • Variatie aan mogelijke structureren voor de inhoudelijke juridische regels in de waterschapsverordening: object-, opgave-, activiteit-, en doelgericht.
  • Maak een keuze uit toe te passen structuur voor de regels en pas deze toe (toegepast in deze bijlage).

9. Toepasbare regels
Toelichting:

• Paragraaf 4.3.7 Toepasbare regels
• Bijlage VI Voorbeeld toepasbare regels 

Beschrijving:
De toepasbare regels zijn de gebruiksvriendelijke regels voor de initiatiefnemers. Vanuit de beslissingstabel is de inhoud door te vertalen naar inhoudelijke toepasbare regels.

Keuzes:

• Volledigheid
  • Maak volledige set van toepasbare regels per beslissingstabel (toegepast in bijlage VI).
  • Maak een deel van de regels toepasbaar.
• Omgeving van beslisstructuur
  • Het offline werken met beslissingstabellen in Word, aangezien geen aanbesteding rondom tooling heeft plaatsgevonden (toegepast in deze bijlage).
  • Vormgeven van toepasbare regels in geschikte tooling.

Nieuwe juridische en toepasbare regels creëren op basis van doelen en effecten, zonder hierbij terug te vallen op bestaande regelgeving. De benodigde informatie komt samen in beslissingstabellen. Bij de uitwerking zijn alle stappen van doelgerichte digitale regelgeving doorlopen. In deze bijlage leidt dat uiteindelijk tot volledig gevulde beslissingstabellen bij elk desbetreffende voorbeeld. Vanuit elke beslissingstabel wordt in bijlage V en bijlage VI gekomen tot juridische regels en toepasbare regels. Deze bijlage vormt de herkomst en de bron van de inhoud. Voor meer informatie over de drie varianten zie paragraaf 4.2 van de handreiking.

3.1 Voorbeeld 1 - Ontgraven van grond bij een waterkering

Context:

In dit voorbeeld is gekozen voor de activiteit ‘ontgraven van grond’, behorende bij het werkingsgebied van de waterkering. Daarbij is geanalyseerd welke doelen, sturingsfilosofie en effecten hier relevant zijn. Dit heeft uiteindelijk geleid tot figuur 1.

1. Doelenboom
Uitkomsten doelen (behorende bij ontgraven van grond bij een waterkering): 

• waterkering voldoende hoogte;
• waterkering voldoende stabiel;
• waterkering voldoende erosiebestendig.

2. Sturingsfilosofie (1) – type organisatie
Gekozen sturing:

• Samenwerkend, overkoepelend als organisatie.
• Regulerend, bij de doelen (beschermd tegen overstromen, voldoende water en schoon water).

3. Werkingsgebieden
Uitkomsten werkingsgebieden:

• waterkering
  • waterkering met opgave
  • waterkering zonder opgave
    • primaire waterkering (zonder opgave)
    • overige waterkering (zonder opgave)
      • regionale waterkering
      • polderkering 

4. Activiteiten
Uitkomsten activiteit:

• functioneel: Ontgraven van grond
• elementair: Ontgraven van grond

5. Effecten
Uitkomsten effecten (in relatie tot ontgraven grond):

Tabel 1. Bijlage IV.

6. Sturingsfilosofie (2) – manier van reguleren
Gekozen sturing:

• ja, tenzij
• risicogestuurd
• regulerend en samenwerkend

7. Beslissingstabellen
Uitkomst: beslissingstabel

Algemene toelichting bij criteria:

1. Dit is de activiteit van de initiatiefnemer in de fysieke leefomgeving.
2. Dit is de locatie waar het initiatief plaatsvindt en het gebied waarin het geheel van regels van toepassing is.
3. Waterkeringen kunnen een opgave kennen. Dit betekent dat in de toekomst een kadeverbetering of buitengewoon onderhoud zal plaatsvinden. Gedurende de doorlooptijd van deze verbetering kunnen tijdelijk andere plichten gelden. Specificering van de locatie.
4. Waterkeringen zijn onderverdeeld in veiligheidsklassen. Bij elk type waterkering kunnen daardoor verschillende plichten gelden. Voor primaire waterkeringen gelden strengere eisen dan voor regionale of overige waterkeringen. Specificering van de locatie.
5. Waterkeringen bieden veiligheid voor het achterland. Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Daarom worden grenzen gesteld aan de diepte van de ontgraving. Ander plichten kunnen gelden bij bepaalde grenswaarden.
6. Waterkeringen bieden veiligheid voor het achterland. Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Daarom worden grenzen gesteld aan de oppervlakte van de ontgraving. Ander plichten kunnen gelden bij bepaalde grenswaarden.
7. Waterkeringen bieden veiligheid voor het achterland. Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Daarom worden grenzen gesteld aan de duur van de ontgraving. Andere plichten kunnen gelden bij bepaalde grenswaarden.
8. De doelen geven invulling aan de overweging van welke plichten van toepassing zijn bij de activiteit en de bijbehorende specifieke criteria.

8. Juridische regels
Uitkomsten: juridische regels 

• Zie bijlage V Voorbeeld waterschapsverordening (juridische regels).

9. Toepasbare regels
Uitkomsten: toepasbare regels 

• Zie bijlage VI Voorbeelden toepasbare regels.

3.2 Voorbeeld 2 - Onttrekken oppervlaktewater

Context:
In dit voorbeeld is gekozen voor de activiteit ‘Onttrekken oppervlaktewater’, behorende bij het werkingsgebied van het oppervlaktewaterlichaam. Daarbij is geanalyseerd welke doelen, sturingsfilosofie en effecten hier relevant zijn. Dit heeft uiteindelijk geleid tot figuur 2.

1. Doelenboom
Uitkomsten doelen (behorende bij onttrekken oppervlaktewater): 

• voldoende water
• waterpeil passend bij maatschappelijke functie
• goede chemische en ecologische toestand
• biodiversiteit behouden en vergroten  
• vlotte en veilige doorvaart scheepvaart
• maatschappelijke gebruikersfunctie    

2. Sturingsfilosofie (1) - type organisatie
Gekozen sturing:

• Samenwerkend, als organisatie.
• Samenwerkend, bij doelen: waterpeil passend bij maatschappelijke functie, biodiversiteit vergroten en behouden, maatschappelijke gebruikersfunctie, vlotte en veilige doorvaart.
• Regulerend, bij de doelen: voldoende water, goede ecologische en chemische toestand.

3. Werkingsgebieden
Uitkomsten werkingsgebieden:

• oppervlaktewaterlichaam
• overig beheergebied

4. Activiteiten
Uitkomsten activiteit:

• functioneel: Onttrekken van oppervlaktewater
• elementair: N.v.t.

5. Effecten
Uitkomsten effecten (in relatie tot onttrekken oppervlaktewater):

Tabel 2. Bijlage IV.

6. Sturingsfilosofie (2) - manier van reguleren
Gekozen sturing:

• ja, tenzij
• risicogestuurd
• regulerend en samenwerkend

7. Beslissingstabellen
Uitkomst: beslissingstabel

Algemene toelichting bij criteria:

1. Dit is de activiteit van de initiatiefnemer in de fysieke leefomgeving.
2. Oppervlaktewaterlichamen geven ruimte aan voldoende water. Om dit te borgen is regelgeving van toepassing op een oppervlaktewaterlichaam. 
3. Het is mogelijk dat het onttrekken van oppervlaktewater leidt tot een peilverlaging. Daarmee wordt bedoeld dat het waterpeil van het oppervlaktewaterlichaam zakt en sprake is van een peilverlaging (afwijkend van het vastgestelde peilbesluit). Gezien de effecten op de doelen kunnen hiervoor plichten gelden.
4. De duur van de peilverlaging heeft invloed op de effecten op het watersysteem. Daarom gelden hier bij verschillende grenswaarden andere plichten.
5. Het doel geeft invulling aan de overweging van welke plichten van toepassing zijn bij de activiteit en de bijbehorende specifieke criteria.

8. Juridische regels
Uitkomsten: juridische regels 

• Zie bijlage V Voorbeeld waterschapsverordening (juridische regels)

9. Toepasbare regels
Uitkomsten: toepasbare regels 

• Zie bijlage VI Voorbeelden toepasbare regels

3.3. Voorbeeld 3 - Boom planten

Context:
In dit voorbeeld is gekozen voor de activiteit ‘Boom planten’, behorende bij het werkingsgebied van de waterkering. Daarbij is geanalyseerd welke doelen, sturingsfilosofie en effecten hier relevant zijn. Dit heeft uiteindelijk geleid tot figuur 3.

1. Doelenboom
Uitkomsten doelen (behorende bij ontgraven van grond bij een waterkering): 

• hoogte van waterkering
• stabiliteit van waterkering
• erosiebestendigheid van waterkering
• toekomstige uitbreiding
• beheren en onderhouden
• biodiversiteit

2. Sturingsfilosofie (1) - type organisatie
Gekozen sturing:

• Samenwerkend, als organisatie.
• Samenwerkend, bij doelen: toekomstige uitbreiding, biodiversiteit en kwetsbare natuur.
• Regulerend, bij de doelen: keren van water, beheren en onderhouden.

3. Werkingsgebieden
Uitkomsten werkingsgebieden:

• overige waterkering
• regionale waterkering
  • beschermingszone regionale waterkering
  • waterstaatswerk regionale waterkering
    • binnen waterstaatswerk
    • buiten waterstaatswerk

4. Activiteiten
Uitkomsten activiteit:

• Functioneel: Boom planten.
• Elementair: Niet toegepast (mogelijk: grond verwijderen, grond belasten, object aanbrengen en grond in trilling brengen).

5. Effecten
Uitkomsten effecten (in relatie tot bomen planten):

Tabel 3.Bijlage IV.

6. Sturingsfilosofie (2) - manier van reguleren
Gekozen sturing:

• ja, tenzij
• risicogestuurd
• regulerend en samenwerkend

7. Beslissingstabellen
Uitkomst: beslissingstabel

Algemene toelichting bij criteria:

1. Dit is de activiteit van de initiatiefnemer in de fysieke leefomgeving.
2. Dit is de locatie waar het initiatief plaatsvindt en het gebied waarin het geheel van regels van toepassing is.
3. Waterkeringen zijn onderverdeeld in veiligheidsklassen. Bij elk type waterkering kunnen daardoor verschillende plichten gelden. Specificering van de locatie.
4. Waterkeringen worden beschermd door zoneringen toe te kennen waar regelgeving van toepassing is. Bij de verschillende zoneringen kunnen verschillende plichten gelden. Specificering van de locatie.
5. Waterkeringen waarbij bodemdaling plaatsvindt zullen langzaam verzakken. Hierdoor is vaker onderhoud nodig en kunnen verschillende plichten gelden.
6. De hoogte van de boom heeft invloed op de kans dat deze omwaait. Door de ontgrondingskuil die dit met zich meebrengt kunnen onveilige situaties ontstaan. Het gaat om de uiteindelijk te bereiken hoogte en dus ook voor bij het planten.
7. Doordat bomen kunnen omwaaien kan een ontgrondingskuil ontstaan, wat een onveilige situatie met zich meebrengt. Daarom kunnen plichten gelden voor de onderlinge afstand. Het gaat om de afstand van stam tot stam.
8. De doelen geven invulling aan de overweging van welke plichten van toepassing zijn bij de activiteit en de bijbehorende specifieke criteria.

8. Juridische regels
Uitkomsten: juridische regels 

• Zie bijlage V Voorbeeld waterschapsverordening (juridische regels).

9. Toepasbare regels 
Uitkomsten: toepasbare regels 

• Zie bijlage VI Voorbeelden toepasbare regels.

3.4 Voorbeeld 4 - Doorstroming en dam met duiker

Context:
In dit voorbeeld is gekozen voor het doel ‘Doorstroming’ en de activiteit ‘Dam met duiker’, behorende bij het werkingsgebied van het oppervlaktewaterlichaam. Daarbij is geanalyseerd welke doelen, sturingsfilosofie en effecten hier relevant zijn. Dit heeft uiteindelijk geleid tot figuur 4, 5 en 6.

1. Doelenboom
Uitkomsten doelen: 

• doorstroming waarborgen

2. Sturingsfilosofie (1) – type organisatie
Gekozen sturing:

• samenwerking en participatie faciliteren

3. Werkingsgebieden
Uitkomsten werkingsgebieden:

• oppervlaktewaterlichaam

4. Activiteiten
Elementaire activiteiten relevant voor het doel doorstroming waarborgen:

• grond aanbrengen
• grond verwijderen
• lozen
• oppervlaktewater aan- en afvoeren
• object aanleggen
• object wijzigen
• object verwijderen

Elementaire activiteiten (m.b.t. doorstroming) verbinden met functionele activiteit dam met duiker

Tabel 4. Bijlage IV.

5. Effecten
Uitkomst:

Zit in de beslissingstabellen verweven, elementaire activiteiten verbonden aan doelen.

6. Sturingsfilosofie (2) – manier van reguleren
Gekozen sturing:

Niet van toepassing.

7. Beslissingstabellen
Stap 1: Elementaire activiteiten schematiseren met doelen

Algemene toelichting bij criteria:

1. Oppervlaktewaterlichamen zijn onderverdeeld verschillende klassen en typen. Bij elk type oppervlaktewaterlichaam kunnen daardoor verschillende plichten gelden.
2. De doorstroming wordt beïnvloed door de breedte, volume en hoogte van het object dat in het oppervlaktewaterlichaam geplaatst wordt. Daarom zullen bepaalde grenswaarden van toepassing zijn die tot verschillende plichten zullen leiden.

Stap 2: Per doel bepalen wat effecten zijn van de elementaire activiteiten

Algemene toelichting bij criteria:

1. Grond aanbrengen, object aanbrengen en grond verwijderen hebben effect op de doorstroming van het oppervlaktewaterlichaam. Daarom is bepaald of dit wel of niet leidt tot borging van het doel doorstroming en daardoor kunnen verschillende plichten gelden.
2. Grond aanbrengen, object aanbrengen en grond verwijderen hebben effect op bescherming van het gebied tegen overstromen. Daarom is bepaald of dit wel of niet leidt tot borging van het doel bescherming tegen overstromen en daardoor kunnen verschillende plichten gelden.
3. Grond aanbrengen, object aanbrengen en grond verwijderen kunnen vorm krijgen middels samenwerking en/of participatie. Daarom is invulling gegeven aan de mogelijkheid dat in deze situatie verschillend met de plichten wordt omgegaan.

Stap 3:Van elementaire activiteiten naar functionele activiteiten

Algemene toelichting bij criteria:

1. De uitkomst geeft een richting hoe tot een uitkomst wordt gekomen indien geredeneerd wordt vanuit doelen. Dit is niet volledig sluitend uitgewerkt, aangezien het een experimentele casus betreft. De uiteindelijke plichten zijn afhankelijk van de organisatorische uitspraken en context.

8. Juridische regels
Uitkomsten: niet uitgewerkt in bijlage V Voorbeeld waterschapsverordening (juridische regels).

9. Toepasbare regels
Uitkomsten: niet uitgewerkt in bijlage VI Voorbeelden toepasbare regels.