Bijlage VI: Voorbeelden toepasbare regels

1. Inleiding

In deze bijlage worden voorbeelden gegeven hoe toepasbare regels in de praktijk vormgegeven kunnen worden. Dit sluit aan op paragraaf 4.3.7 van de handreiking. Gefocust wordt op de ‘locatievragen’ en het ‘gebruikersvragen’ component, omdat dit de feitelijke toepasbare regels zijn voor de initiatienemers en de beleidsontwikkelaars. De beslisstructuur wordt grotendeels afgevangen door tooling en is per softwareleverancier net anders geregeld. Wel wordt op grote lijnen de informatie gegeven over wat de uitkomsten van gebruikersvragen betekenen, hetgeen gezamenlijk als een eenvoudige samenvatting van een beslisstructuur gezien kan worden. 

Software geeft de nodige invulling aan de techniek van het ‘vraag-antwoord spelletje’. Uiteindelijke uitkomsten zijn afhankelijk van de beantwoording van de initiatiefnemer. De vragen en uitkomsten sluiten aan op de juridische regels van bijlage V en de beslissingstabellen van bijlage IV. Het annoteren van toepasbare regels komt terug in bijlage XV Annotaties.

Drie voorbeelden worden besproken in deze bijlage, maar de uitwerking zou ook bij meer voorbeelden hetzelfde zijn. Elk voorbeeld kent andere criteria en inhoudelijke afwegingen, waardoor deze inhoudelijk wel tot verschillende toepasbare regels (gebruikersvragen en beslisstructuur) leiden. Indien hetzelfde criterium in verschillende beslissingstabellen terugkomt is het mogelijk dat een gebruikersvraag meervoudig kan worden toegepast, met mogelijk alleen een variabele normwaarde. De voorbeelden zijn gebaseerd op verschillende activiteiten. Deze activiteiten zijn gelinkt aan van toepassing geachte doelen behorend bij de betreffende activiteit. 

Drie manieren worden onderscheiden om toepasbare regels toe te passen. Deze manieren kennen verschillende functionaliteiten en zijn bij gelijksoortige toepasbare regels van toepassing. Hieronder een korte algemene beschrijving die van toepassing is op elk voorbeeld.

Toepassing 1. Systeembevraging – locatievraag (klik op de kaart)
Dit zijn vragen op basis van geografische informatie. Conversie[1] van locatie die antwoord geeft op de toepasbare regel. Dit biedt de mogelijkheid om vragen automatisch door het systeem beantwoord te krijgen, indien de geografische informatie beschikbaar is. Zo niet wordt het als vraag gesteld aan de initiatiefnemer, maar dat betreft kennis waar zij in principe niet over beschikken. Tevens bepaalt de klik op de kaart of de beslissingstabel (en dus de toepasbare regel) wel of niet relevant is.

Toepassing 2a. Gebruikersvraag - gesloten vraag
Dit zijn vragen die gesteld worden aan de initiatiefnemer. Conversie van gebruikersvraag die antwoord geeft op de toepasbare regel. De uitkomst is hier altijd afhankelijk van de beantwoording van de initiatiefnemer. De eerste optie is om gesloten vragen te stellen, waarbij de normwaarde direct inzichtelijk is en de initiatiefnemer de vraag positief of negatief kan beantwoorden. De normwaarde is de variabele grenswaarde, waarop de toepasbare regel een beslissing maakt.

Toepassing 2b. Gebruikersvraag - open vraag
Dit zijn vragen die gesteld worden aan de initiatiefnemer. Conversie van gebruikersvraag die antwoord geeft op de toepasbare regel. De uitkomst is hier altijd afhankelijk van de beantwoording van de initiatiefnemer. De tweede optie is om open vragen te stellen, waarbij een vrij invulveld van toepassing is en waarbij de normwaarde op de achtergrond is vastgesteld in het systeem. Daarbij weet het systeem of de ingevulde normwaarde groter of kleiner dan de benodigde waarde is. De normwaarde is de variabele grenswaarde, waarop de toepasbare regel een beslissing maakt.

Toepassing 3. Registerbevraging
Deze functionaliteit bevat het slim bevragen van informatieservices via Linked Data. Het is mogelijk dat in gebruikersvragen informatie zit die beschikbaar zijn in het beheerregister van het waterschap (bijvoorbeeld waterpeilen, peilgebieden, etc.), ofwel registerbevragingen. Voor een initiatiefnemer is het moeilijk om kennis te hebben van deze informatie, aangezien het vaak vrij technisch is. Daarom is het mogelijk dit type bevraging af te vangen in het systeem. Echter wordt deze functionaliteit niet ondersteund in beslissingstabellen zonder tooling en kan het daarom niet getoond worden in het onderstaande voorbeeld. Ook het DSO heeft nog geen service ingericht om hier invulling aan te geven; dit is wel een toekomstige ontwikkeling, de realisatie staat gepland voor 2020.

Toelichting
Bij elke toepasbare regel is een korte toelichting opgesteld als leeswijzer voor de toepasbare regel. Een toelichting kan handig zijn voor de beleidsmaker, maar kan ook geschreven worden voor de initiatiefnemer die de toelichting te zien krijgt in het Omgevingsloket. Het geeft inzicht in moeilijke termen, is op B1 taalniveau geschreven en biedt bondige toegankelijke informatie. Bij één voorbeeld is ter verbeelding een figuur als bijlage toegevoegd. 

2. Voorbeeld 1 - Toepasbare regels bij 'Ontgraven van grond'

Figuur 1.BijlageVI. Beslissingstabel behorend bij activiteit ontgraven van grond en bijbehorende doelen
Figuur 1. BijlageVI. Beslissingstabel behorend bij activiteit ontgraven van grond en bijbehorende doelen.

Stap 1. Systeembevraging - locatievraag
Idealiter worden onderstaande toepasbare regels automatisch beantwoord door het systeem vanwege de beschikking over de benodigde geografische informatie. Anders is de beantwoording van de initiatiefnemer nodig.

  1. Welke activiteit is van toepassing? 
    1. Ontgraven grond = door naar vraag 2
    2. Andere activiteit = andere beslissingstabel
  2. Is het in een waterkering? 
    1. Ja = door naar vraag 3 
    2. Nee = andere beslissingstabel / niet van toepassing
  3. Is het in een waterkering met opgave?
    1. Ja = verbod
    2. Nee (dus wel primaire waterkering, regionale waterkering of overige waterkering) = door naar vraag 4, volgende locatievraag
  4. Is het in een primaire waterkering
    1. Ja = vergunningplicht, met indieningsvereisten (indien relevant gekoppeld aan de toepasbare regels) en beoordelingsregel
    2. Nee (dus wel regionale waterkering of overige waterkering) = door naar vraag 5, gebruikersvragen 

Toelichting bij vraag 1:
Bij het uitvoeren van een handeling in de fysieke leefomgeving wordt een activiteit uitgevoerd. Mogelijk is dit op een locatie waar regelgeving van het waterschap van toepassing is. Als de activiteit ontgraven grond wordt gekozen is het: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 2:
Voor het ontgraven van grond bij een waterkering is regelgeving van toepassing. Indien de activiteit niet bij een waterkering wordt uitgevoerd gelden mogelijk geen regels, of gelden regels vanwege een ander beperkingengebied. Als het plaatsvindt bij een waterkering: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 3:
Waterkeringen kunnen een opgave kennen om te voldoen aan de veiligheidsnormen. Dit betekent dat in de toekomst een kadeverbetering of buitengewoon onderhoud zal plaatsvinden. Waterkeringen keren het water tegen overstromen, ook bekend als: dijken en kaden. Om de doelen te kunnen borgen is regelgeving van toepassing. Als dit van toepassing is op deze locatie is: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 4:
Waterkeringen zijn onderverdeeld in veiligheidscategorieën. Bij elk type waterkering kunnen daardoor verschillende plichten gelden. Een primaire waterkering kent de zwaarste veiligheidsklasse en dus de zwaarste regels. Als een primaire waterkering op deze locatie ligt: ‘ja’, als een regionale waterkering of overige waterkering: ‘nee’.

Stap 2a. Gebruikersvraag - gesloten vraag
Dit zijn vragen die gesteld worden aan de initiatiefnemer. Hierbij is de uitkomst altijd afhankelijk van de beantwoording van de initiatiefnemer. In dit voorbeeld zitten de grenzen in de vraagstelling.

  1. Gaat u dieper ontgraven dan 0,5 meter?
    1. Ja = vergunningplicht, met beoordelingsregel en indieningsvereisten
    2. Nee = door naar vraag 6
  2. Gaat u meer dan 5 m2 ontgraven?
  1. Ja = algemene regel met meldplicht en zorgplicht
  2. Nee = door naar vraag 7
  1. Duurt het langer dan 3 maanden?
  1. Ja = algemene regel met meldplicht en zorgplicht
  2. Nee = door naar vraag 8
  1. Duurt het langer dan 1 week?
  1. Ja = Algemene regel en zorgplicht
  2. Nee = Zorgplicht

Toelichting bij vraag 5:
Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Een ontgraving heeft een 0,5 meter diepte als grenswaarde op basis waarvan andere regels gelden.

Toelichting bij vraag 6:
Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Een ontgraving heeft een grootte van 2 vierkante meter oppervlakte als grenswaarde op basis waarvan andere regels gelden.

Toelichting bij vraag 7:
Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Een ontgraving heeft de duur van 3 maanden als grenswaarde op basis waarvan andere regels gelden.

Toelichting bij vraag 8:
Door een ontgraving is het mogelijk dat de waterkering niet voldoende hoogte, voldoende stabiliteit en voldoende erosiebestendigheid heeft. Een ontgraving heeft de duur van 1 week als grenswaarde op basis waarvan andere regels gelden.

Stap 2b. Gebruikersvraag – open vraag
Dit zijn vragen die gesteld worden aan de initiatiefnemer. Hierbij is de uitkomst altijd afhankelijk is van de beantwoording van de initiatiefnemer. In dit voorbeeld open vragen met vrije invulvelden.

  1. Hoe diep gaat u ontgraven, in meters?
    1. Groter dan 0,5 meter = vergunningplicht, met beoordelingsregel en indieningsvereisten
    2. Gelijk aan of kleiner dan 0,5 meter = door naar vraag 6
  2. Hoe veel oppervlakte gaat u ontgraven, in vierkante meter (m2)?
  1. Groter dan 5 m2 = algemene regel met meldplicht en zorgplicht
  2. Gelijk aan of kleiner dan 5 meter = door naar vraag 7
  1. Hoelang gaat u ontgraven?
  1. Langer dan 3 maanden = algemene regel met meldplicht en zorgplicht
  2. Gelijk aan of kleiner dan 3 maanden = door naar sub vraag 
      1. Langer dan 1 week = Algemene regel en zorgplicht
      2. Gelijk aan of kleiner dan 5 m = Zorgplicht

Toelichting bij vraag 5, 6 en 7: Zie stap 2a.

Stap 3. Registerbevraging
Niet van toepassing bij dit voorbeeld.

3. Voorbeeld 2 - Toepasbare regels bij 'Onttrekken van oppervlaktewater'

Figuur 2.BijlageVI. Beslissingstabel behorend bij activiteit onttrekken van oppervlaktewater en bijbehorende doelen
Figuur 2. Bijlage VI. Beslissingstabel behorend bij activiteit onttrekken van oppervlaktewater en bijbehorende doelen.

Stap 1. Systeem bevraging - locatievraag
Idealiter wordt onderstaande toepasbare regel automatisch beantwoord door het systeem vanwege de beschikking over de benodigde geografische informatie. Anders is de beantwoording van de initiatiefnemer nodig.

  1. Welke activiteit is van toepassing? 
    1. Onttrekken oppervlaktewater = door naar vraag 2
    2. Andere activiteit = andere beslissingstabel
  2. Is het in een oppervlaktewaterlichaam? 
    1. Ja = door naar vraag 3 
    2. Nee = andere beslissingstabel / niet van toepassing

Toelichting bij vraag 1:
Bij het uitvoeren van een handeling in de fysieke leefomgeving wordt een activiteit uitgevoerd. Mogelijk is dit op een locatie waar regelgeving van het waterschap van toepassing is. Als de activiteit onttrekken oppervlaktewater wordt gekozen is het: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 2:
Oppervlaktewaterlichamen geven ruimte aan voldoende water. Oppervlaktewaterlichamen zijn alle watergangen: o.a. sloten, meren, rivieren en kanalen. Om het doel te kunnen borgen bij het onttrekken van oppervlaktewater is regelgeving van toepassing. Als dit van toepassing is in de zonering van het oppervlaktewaterlichaam: ‘binnen’, anders: ‘buiten’.

Stap 2. Gebruikersvraag – Gesloten en open vragen geïntegreerd
Dit zijn vragen die gesteld worden aan de initiatiefnemer en waarbij de uitkomst altijd afhankelijk is van de beantwoording van de initiatiefnemer. In dit voorbeeld is vraag 3 gesloten en vraag 4 open.

  1. Levert de onttrekking een verlaging van het waterpeil op?
  1. Ja = vergunningplicht met beoordelingsregel en indieningsvereisten
  2. Nee = door naar vraag 4
  1. Hoelang is de duur van de onttrekking?
  1. Permanent = vergunningplicht met beoordelingsregel en indieningsvereisten
  2. Niet permanent =  algemene regel met zorgplicht

Toelichting bij vraag 3:
Het is mogelijk dat het onttrekken van oppervlaktewater leidt tot een peilverlaging. Daarmee wordt bedoeld dat het waterpeil van het oppervlaktewaterlichaam zakt en dus sprake is van een peilverlaging.Als dit van toepassing is op deze locatie is: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 4:
De duur van de peilverlaging heeft invloed op het watersysteem. Daarom is gesteld dat een permanente onttrekking andere regels kent dan een niet permanente onttrekking.

Stap 3. Registerbevraging
Mogelijk om een registerbevraging toe te passen. Aangezien het waterpeil een waarde heeft die het waterschap ter beschikking heeft. Hierdoor is het in theorie mogelijk om via Linked Data of via REST-API inzichtelijk te maken of de onttrekking een peilverlaging met zich meebrengt. Geen voorbeeld beschikbaar, aangezien TROWA (en het DSO) nog niet over deze functionaliteit beschikt.

4. Voorbeeld 3 - Toepasbare regels bij 'Boom planten'

Figuur 3.BijlageVI. Beslissingstabel behorend bij activiteit onttrekken van oppervlaktewater en bijbehorende doelen
Figuur 3. BijlageVI. Beslissingstabel behorend bij activiteit onttrekken van oppervlaktewater en bijbehorende doelen.

Stap 1. Systeem bevraging – locatievraag
Idealiter worden onderstaande toepasbare regels automatisch beantwoord door het systeem vanwege de beschikking over de benodigde geografische informatie. Anders is de beantwoording van de initiatiefnemer nodig.

  1. Welke activiteit is van toepassing? 
    1. Boom planten = door naar vraag 2
    2. Andere activiteit = andere beslissingstabel
  2. Is het in een waterkering? 
    1. Ja = door naar vraag 3 
    2. Nee = andere beslissingstabel / niet van toepassing
  3. Wordt de boom binnen een zonering primaire of regionale waterkering geplant?
    1. Binnen = door naar vraag 4
    2. Buiten = zorgplicht
  4. Wordt de boom binnen het waterstaatswerk geplant?
    1. Binnen = door naar vraag 5
    2. Buiten = Algemene regel met zorgplicht
  5. Wordt de boom in zettingsgevoelig gebied geplant? (Hier indien geografische geometrie beschikbaar is, anders bij stap 2)
    1. Binnen = vergunningplicht met beoordelingsregel en indieningsvereisten
    2. Buiten = ga door naar vraag 6

Toelichting bij vraag 1:
Bij het uitvoeren van een handeling in de fysieke leefomgeving wordt een activiteit uitgevoerd. Mogelijk is dit op een locatie waar regelgeving van het waterschap van toepassing is. Als de activiteit boom planten wordt gekozen is het: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 2:
Voor het planten van een boom bij een waterkering is regelgeving van toepassing. Indien de activiteit niet bij een waterkering wordt uitgevoerd gelden mogelijk geen regels, of gelden regels vanwege een ander beperkingengebied. Als het plaatsvindt in het beperkingengebied van een waterkering: ‘ja’, anders: ‘nee’.

Toelichting bij vraag 3:
Waterkeringen zijn onderverdeeld in veiligheidscategorieën. Bij elk type waterkering kunnen daardoor verschillende plichten gelden. Primaire en regionale waterkeringen zijn hiervoor van groot belang. Als de activiteit bij een primaire of regionale waterkering plaatsvindt: ‘binnen’, als een overige waterkering: ‘buiten’.

Toelichting bij vraag 4:
Om te bepalen tot waar waterkeringen beïnvloed kunnen worden door activiteiten zijn zoneringen toegekend waar regelgeving van toepassing is. Bij de verschillende zoneringen kunnen verschillende plichten gelden. Het waterstaatswerk is de zonering rond de fysieke waterkering en de beschermingszone is een zone die indirecte invloeden op de waterkering borgt. Als deze locatie op een waterstaatswerk ligt: ‘binnen’, als in de beschermingszone: ‘buiten’.

Toelichting bij vraag 5:
Waterkeringen waarbij bodemdaling (zetting) plaatsvindt zullen langzaam zakken. Hierdoor is vaker onderhoud nodig en kunnen verschillende plichten gelden. Als deze locatie bodemdaling kent: ‘Binnen’, als dit niet van toepassing is: ‘Buiten’.

Stap 2. Gebruikersvraag – gesloten vragen
Dit zijn vragen die gesteld worden aan de initiatiefnemer. De uitkomst is altijd afhankelijk is van de beantwoording van de initiatiefnemer. In dit voorbeeld zijn het gesloten vragen.

  1. Wordt de boom in zettingsgevoelig gebied gepland? (Hier indien geografische geometrie niet beschikbaar is)
    1. Ja = vergunningplicht
    2. Nee = ga verder naar vraag 7
  2. Is de hoogte van de boom meer dan 1,5 meter?
  1. Ja = vergunningplicht
  2. Nee = algemene regel met meldplicht en zorgplicht
  1. Is de afstand tussen de bomen meer dan 5 meter?
    1. Ja = n.v.t. (plicht afhankelijk van vraag 7)
    2. Nee = n.v.t (plicht afhankelijk van vraag 7)

Toelichting bij vraag 6:
Zie tekst bij vraag 5. Deze vraag is van toepassing voor de initiatiefnemer als de kaartlaag ‘zettingsgevoelig gebied’ niet beschikbaar is bij het waterschap.

Toelichting bij vraag 7:
De hoogte van de boom heeft invloed op de kans dat deze omwaait. Door de ontgrondingskuil die dit met zich meebrengt kunnen onveilige situaties ontstaan. De grenswaarde voor de hoogte van de boom is bepaald op 1,5 meter. Als het hoger is dan: ‘ja’, als het minder hoog dan: ‘nee’.

Figuur 4 bij vraag 7:

Figuur 4.BijlageVI
Figuur 4.BijlageVI.

Toelichting bij vraag 8:
Bomen kunnen omwaaien en een ontgrondingskuil veroorzaken. Ontgrondingskuilen die met elkaar in contact staan zorgen mogelijk voor een onveilige situatie. Daarom gelden verschillende regels met de grenswaarde van 5 meter. Het gaat om de afstand van stam tot stam. 

In deze situatie is maakt het echter, in de beslisstructuur van de beslissingstabel, niet uit welk antwoord gegeven wordt, aangezien vraag 6 dominant is in de bepaling van de plichten. In dit geval kan gekozen worden om de geldende plichten te heroverwegen of het criterium als niet van toepassing te beschouwen, aangezien het geen bijdrage levert. Nu toegepast ter illustratie.

Stap 3. Registerbevraging
Mogelijk om een registerbevraging toe te passen. Aangezien de boomhoogte en boomafstand achterliggende waardes hebben. Het is mogelijk dat het waterschap een bomenregister (of iets dergelijks) bezit en via Linked Data of via REST-API kan analyseren of op deze locatie wel of niet wordt voldaan aan de normwaarden. Geen voorbeeld beschikbaar, aangezien het DSO nog niet over deze functionaliteit beschikt. 

Voetnoten

[1] "Conversie” is een DSO-term vanuit het model Toepasbare regels. Zie voor uitleg over het begrip conversie  hoofdstuk 6 van de Standaard Toepasbare regels, versie 1.0.2, d.d. 09-10-2019, p. 27.